Mở đầu: Trong kho tàng di sản văn hóa Việt Nam, những di vật Phật giáo luôn ẩn chứa sức hút kỳ diệu, kết nối quá khứ và hiện tại. Một trong số đó là Hộp Xá Lị Tháp Nhạn – chứng nhân lịch sử cho sự du nhập và phát triển rực rỡ của Phật giáo tại đất nước ta từ những thế kỷ đầu Công nguyên.
Tháp Nhạn Cổ Kính và Bí Ẩn Bên Trong
Bảo vật quý giá của Phật giáo Việt Nam
Nằm sừng sững giữa đất trời xứ Nghệ, Tháp Nhạn mang trong mình dấu ấn thời gian với lớp rêu phong phủ kín. Công trình kiến trúc Phật giáo này được xây dựng từ những viên gạch nung chắc chắn, có niên đại từ thế kỷ thứ 7.
Qua nhiều biến thiên lịch sử, Tháp Nhạn chỉ còn lại phần chân tháp hình vuông với kích thước khoảng 9,6m x 9m. Tuy nhiên, điều đặc biệt nằm ở trung tâm của di tích này chính là chiếc hộp xá lị bằng vàng được cất giữ cẩn thận bên trong.
Hành Trình Khám Phá Hộp Xá Lị
Trong cuộc khai quật vào những năm 1985-1986, các nhà khảo cổ học đã vô cùng kinh ngạc khi phát hiện ra chiếc hộp xá lị nằm sâu trong lòng Tháp Nhạn.
Chiếc hộp được bảo vệ bởi ba lớp:
- Lớp ngoài cùng là thân cây khoét rỗng, chôn theo phương thẳng đứng.
- Lớp thứ hai là hộp đồng vừa khít với hộp xá lị bên trong.
- Lớp trong cùng là hộp xá lị bằng vàng, có hình chữ nhật với kích thước 8cm x 5cm x 5,5cm và nặng 100 gram.
Bên trong hộp xá lị chứa than tro và hai mảnh vỡ của một vật thể hình tròn màu trắng đục – được cho là xá lị của Đức Phật.
Xá Lị – Tinh Túy Của Đức Phật
Trong Phật giáo, xá lị là những viên ngọc kết tinh được hình thành từ tro cốt của Đức Phật hoặc các bậc cao tăng sau khi hỏa táng. Xá lị được xem là bảo vật thiêng liêng, tượng trưng cho sự giác ngộ và giải thoát khỏi luân hồi.
Việc phát hiện hộp xá lị trong lòng Tháp Nhạn cho thấy Phật giáo đã du nhập vào Việt Nam từ rất sớm và phát triển mạnh mẽ. Tháp Nhạn được cho là một trong số những ngôi tháp được xây dựng để thờ phụng xá lị của Đức Phật, do Cao tăng Pháp Hiền mang về từ Trung Quốc vào thế kỷ thứ 7.
Giao Thoa Văn Hóa Đông – Tây
Kiến trúc của Tháp Nhạn và cách thức cất giữ hộp xá lị bên trong cho thấy sự giao thoa hài hòa giữa văn hóa phương Đông và phương Tây.
- Kiểu dáng tháp mang đậm dấu ấn kiến trúc Ấn Độ.
- Họa tiết trang trí trên gạch ngói lại chịu ảnh hưởng từ Trung Hoa.
- Đặc biệt, việc chôn cất hộp xá lị trong thân cây khoét rỗng lại là nét văn hóa đặc trưng của người Việt cổ thời Đông Sơn.
Sự kết hợp tinh tế này tạo nên một công trình kiến trúc độc đáo, mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
Hộp Xá Lị Tháp Nhạn – Bảo Vật Vô Giá
Với giá trị lịch sử và văn hóa to lớn, hộp xá lị Tháp Nhạn đã được công nhận là Bảo vật quốc gia và hiện đang được lưu giữ, trưng bày tại Bảo tàng Nghệ An.
Hộp xá lị không chỉ là minh chứng cho sự du nhập và phát triển của Phật giáo tại Việt Nam mà còn là biểu tượng cho sự giao lưu văn hóa rực rỡ giữa các quốc gia trong khu vực. Hơn thế nữa, bảo vật này còn là lời nhắc nhở về một thời kỳ lịch sử hào hùng của dân tộc, khơi dậy niềm tự hào về di sản văn hóa của cha ông.